#MushroomMission ปฏิบัติการเห็ดแปลงร่าง สื่อสารโครงการปันอาหารให้คนหิว

“โลกไม่ใช่โลกของเราคนเดียว และเราทุกคนเชื่อมโยงกันหมด”

คือประโยคเริ่มต้นเมื่อเราชวนปลาย-ยอดฉัตร บุพศิริ หรือ Yodchat*Tinyline ศิลปินและนักทำภาพประกอบสาวเจ้าของไอเดียชวนผู้คนมาเคลื่อนไหวทางสังคมด้วยม็อบเห็ด โดยขอให้ทุกคนวาดรูปด้วยโจทย์ง่ายๆ ว่า ‘เห็ดแปลงร่าง’ ซึ่งไม่ว่าใครจะตีความอย่างไร ผลลัพธ์ที่ไปพร้อมกับการแชร์ภาพนี้ในโลกออนไลน์ คือการสร้างความเข้าใจเรื่องคนจนเมือง ข้อจำกัดในการเข้าถึงอาหาร และการร่วมบริจาคให้กับกลุ่ม #ปันอาหาร ปันชีวิต ของสวนผักคนเมือง 

ภาพเห็ดจากศิลปินใกล้แตะหลักครึ่งร้อยจากคนทำภาพประกอบ นักเขียน นักวาดการ์ตูน ไปจนถึงคนในสาขาอาชีพอื่นๆ ที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับการวาดๆ เขียนๆ นอกจากแก๊งคนทำภาพประกอบที่ตอบรับเข้าร่วมโปรเจกต์อย่างฉับไว ไม่ว่าจะเป็นผู้ประเดิมคนแรกอย่าง CollageCanto เลยรวมไปถึง Aura Cherrybag กาแฟดำไม่เผ็ด Oat Montian Faan.Peeti Phetladda รุ่นใหญ่อย่างอาจารย์ชีวัน วิสาสะ พลอย จริยะเวช นักวาดการ์ตูนอย่างทรงวิทย์ สี่กิติกุล หยอย ศศิ งานไฟน์อาร์ตจาก สุรชัย (เนียม) มะวรคนอง และชญานิษฐ์ ม่วงไทย ไปจนถึงงาน collaboration ระหว่างแม่ลูกอย่างน้ำส้มกับเด็กชายเขียน และนิดนกกับณนญ และหลังจากโปรเจกต์นี้ออกไป นอกจากจะสร้างการรับรู้และร่วมด้วยช่วยกันปันเงินบริจาค เรายังเห็นภาพต่อยอด #MushroomMission กระจายออกไปในวงที่กว้างขวางขึ้นไปกว่าจุดเริ่มต้นจนน่าดีใจ

ในฐานะคนเล่าเรื่อง เราก็เลยขอติด #MushroomMission บ้าง แต่มาในรูปของการชวนเจ้าของไอเดียคุยเรื่องนี้มากกว่าแคปชั่นสั้นๆ ที่เคยสื่อสาร และคงจะดีเหมือนกัน ถ้าใครได้อ่านแล้วอินเรื่องนี้ หรืออยากร่วมปันร่วมแชร์เท่าที่ทำได้

Q: สถานการณ์โรคระบาดมันมีเรื่องให้เราโกรธเต็มไปหมดเลยนะ ทำไมถึงอินและลุกขึ้นมาเคลื่นไหวเรื่องอาหาร 

จริงๆ แล้ว ปลายสนใจทุกเรื่องที่เป็นพื้นฐานของความเป็นอยู่ของชีวิตที่ดีเลยค่ะแต่เรื่องอาหารแรงต้านน้อยสุด เพราะเป็นเรื่องใกล้ตัว เก็ตได้โดยง่ายสำหรับชนชั้นกลางทั่วไป

และมันเป็นประเด็นที่เร่งด่วนที่สุดแล้ว ถ้าให้แรงงานรายวันหยุดงาน นั่นคือหายนะสำหรับเขาเลย ค่าน้ำ ค่าไฟ ค่าอาหาร ฯลฯ ทุกอย่างยังคงเป็นรายจ่ายที่ต้องจ่าย แต่รายรับไม่มี ถ้าคนหิวมันทำอะไรต่อไม่ได้ เมืองหยุดชะงักได้เลยนะ แล้วพอเข้าไปดูรายละเอียดกลุ่มผู้เปราะบาง ปลายพบว่ามันเป็นปัญหาที่ใกล้ตัวมากเลยค่ะ หลายๆ กลุ่มก็อยู่ใกล้ๆ กับบ้านเราด้วยซ้ำ เลยเป็นความรู้สึกว่าต้องทำอะไรบางอย่างทันที

Q: แต่เอาเข้าจริงๆ ข้อมูลเรื่องคนจนเมือง การเข้าถึงอาหาร ความเหลื่อมล้ำ ฯลฯ มันเยอะแยะยุ่บยั่บมากเลย ย่อยยังไงให้กลายเป็นชวนคนมาวาดรูปเห็ดแชร์กัน

ตอนแรกก็ข้อมูลเยอะมากค่ะ ปรึกษาหลายคน อยากเล่าหลายเรื่อง แต่พี่ยูน (YUNE) แนะนำว่าเชพข้อมูลให้ง่ายๆ หน่อย คนจะได้เก็ตง่ายๆ เลยคิดว่าโครงการปันอาหาร ปันชีวิต เข้าใจง่าย น่าเชื่อถือ และมีช่องทางให้ช่วยเหลือได้พอดี เลยคิดว่าอยากสื่อสารและโฟกัสไปที่ ‘อาหารกำลังเดินทางไปหาผู้คน’

ถามว่าทำไมต้องเป็นเห็ด เอาง่ายๆ คือ มันน่ารักและดูเป็นมิตร และมันสามารถเป็นตัวแทนผลิตผลการเกษตรได้ แต่ถ้าเราชวนคนอื่นมาวาดด้วย มันจะมีสตอรี่อะไรที่รองรับไหม ว่าทำไมเห็ดมันไม่เหมือนกัน ก็เลยคิดว่าเห็ดมันแปลงร่างได้ 

ตอนแรกเราเลือกชวนคนรู้จัก คนใกล้ตัว แก๊งนักวาดภาพประกอบหนังสือภาพสำหรับเด็ก แต่ไปๆ มาๆ อยากให้เป็นโปรเจกต์ที่ขยายได้ หลายๆ อาชีพ แล้วก็วางไกด์ให้ว่าเป็นสิ่งที่ทำได้ง่าย ก่อนหน้านี้ปลายไปทำเวิร์กช็อปกับ Cream Bangkok เลยพบว่าเราชอบทำกระบวนการ คือคนที่มาเวิร์กช็อปกับเรามักจะมีอะไรติดขัดในใจ เมื่อปลดล็อกได้ออกมาเป็นชิ้นงาน มันเซอร์ไพรส์นะ เลยคิดว่ามันมาปรับใช้กับสิ่งนี้ได้ อย่างบางคนที่เราชวนก็ไม่ได้เป็นศิลปินเลย เขาก็ไม่กล้าที่จะวาดมันออกมา เราก็ลองเปิดให้เขาสื่อสารสิ่งที่อยากวาดออกมาโดยไม่ต้องกังวล เพราะปลายคิดว่าความรู้สึกที่อยากช่วยคนอื่นมันทำให้ภาพออกมาดีเอง ปลายคิดว่า “ใครๆ ก็เข้าร่วม #MushroomMission ได้” ก็เป็นอีกแมสเสจหนึ่งที่ปลายอยากสื่อสารด้วยค่ะ

โครงการนี้จึงมีทั้งเด็ก นักวาดการ์ตูน คนทำภาพประกอบ นักพยากรณ์ ไปจนถึงศิลปินไฟน์อาร์ต

ใช่ค่ะ ซึ่งมันน่าสนใจมาก เวลาปลายเห็นภาพของแน็ก (ชญานิษฐ์ ม่วงไทย) ซึ่งเป็นตัวแทนของศิลปินอาชีพสายไฟน์อาร์ต กับภาพของแก้มซึ่งทำงานเป็น Senior Account Director ที่ต่างกันสุดขั้ว มันน่าประทับใจนะ หรืออย่างภาพของน้ำส้มกับลูกชาย ภาพของนิดนกกับณนญ ปลายว่ายิ่งน่าสนใจ โลกของเด็กๆ ยังเป็นโลกที่ใสสะอาดมาก การที่เขาได้มามีส่วนร่วมในการวาดเห็ดครั้งนี้ท่ามกลางความโกลาหลของโลกที่เขาจะต้องค่อยๆ เติบโตและใช้ชีวิตต่อไปในอนาคต มันจึงเป็นอะไรที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง เขาอาจจะไม่รู้ตัว แต่ปลายว่าถ้าเขาโตมา เขาน่าจะภูมิใจกับภาพนี้ค่ะ

ภาพตอบรับกับผลตอบรับเป็นยังไงบ้าง 

เครือข่ายที่แต่ละคนมี มีคุณค่ามาก มันคือการกระจายข่าวที่ทรงพลัง ไม่ใช่การขายของ เป็นการบอกต่อที่ช่วยเหลือกันที่เป็นเชิงบวก และยังเป็นภาพลักษณ์ที่ดีของศิลปินด้วย เราไปตามดูของคนที่มีผู้ติดตามเยอะๆ ก็พบว่ามันเป็นการสื่อสารที่ตรงกลุ่มเป้าหมาย นอกจากจะมีคนร่วมบริจาคมากขึ้นแล้ว ในแคปชั่นเรายังแนบลิงค์ที่พูดเรื่องคนจนเมืองไปด้วย คือคิดว่าถ้ามีโอกาสและเวลาได้อ่าน คนจะได้ได้เห็นภาพรวม ได้สร้างการรับรู้ ไม่ใช่แค่บริจาคแล้วจบ เพราะการรับบริจาคเป็นเพียงการแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าเท่านั้น

สุดท้าย ระบบของภาครัฐต่างหากที่สำคัญ คนตัวเล็กตัวน้อยไม่สามารถกำหนดทิศทางของนโยบายใดๆ ได้อย่างที่รัฐทำ นี่คือสิ่งที่อยากให้ทุกคนตระหนักไปพร้อมๆ กับการบริจาคค่ะ

พอพูดเรื่องประเด็นสังคม ภาพที่เราคิดมันมักจะขึงขัง เต็มไปด้วยพลัง แต่โปรเจกต์นี้ทำให้มันน่ารักและเป็นมิตรมาก 

นิยามและฟังก์ชันหนึ่งของงานศิลปะ คือการจรรโลงใจคน และหลักการง่ายๆ ของภาพประกอบคือการส่งต่อเรื่องเล่า ปลายคิดว่าในช่วงโรคโควิดระบาด เรื่องเล่ามันอลหม่านในโลกออนไลน์มาก ภาพที่มาในธีมเดียวกันพร้อมๆ กัน มันช่วยได้มากในการสื่อสารสิ่งที่เราอยากพูดออกไป แล้วมันขยายต่อได้เอง#MushroomMission มันยังคงทำงานต่อได้เอง 

ปลายสนใจเรื่องที่ใหญ่กว่านี้ด้วย แต่เรื่องที่ทำได้ง่ายและเร็ว มีแนวร่วม ก็ควรทำไปก่อน ส่วนเรื่องที่ทำไม่ได้ตอนนี้ก็ต้องใช้ความอดทนและค่อยๆ หาหนทางไป ยังไงก็ต้องรักษาสุขภาพจิตไว้ด้วย เริ่มจากสิ่งเล็กๆ น้อยๆ ในแต่ละวัน แล้วค่อยขยับไปเรื่องใหญ่ๆ ก็ได้ 

ตอนนี้ เรื่องใหญ่แบบไหนที่ปลายสนใจ

เรื่อง CPTPP ค่ะ ไม่ว่าเราจะบริจาคช่วยเกษตรกรในกลุ่มปันอาหาร ปันชีวิต กันขนาดไหน แต่ถ้าเรื่องนี้ผ่านออกมาแล้วเราต้องทำตาม UPOV1991 นี่คือคุณบริจาคเท่าไหร่ก็ไร้ความหมาย เพราะเกษตรกรตายเรียบกันไปหมด ด้วยว่าพวกเขาไม่สามารถเก็บเมล็ดพันธุ์พืชไว้ปลูกต่อได้ พวกเขาจะต้องซื้อเมล็ดพันธุ์จากเจ้าของพันธุ์ซึ่งเป็นเหล่าบริษัทรายใหญ่ทุกฤดูกาลเพาะปลูก แล้วอีกอย่างในสถานการณ์พิเศษเช่นการขาดแคลนอาหารอย่างหนัก ในพรบ. คุ้มครองพันธุ์พืช ยังเปิดช่องให้รัฐสามารถออกมาตรการจำกัดสิทธิของเจ้าของเมล็ดพันธุ์ได้ แต่ใน UPOV1991 ไม่มีข้อยกเว้นสิทธิใดๆ เลย อันนี้แหละเป็นหนึ่งในตัวอย่างของเรื่องใหญ่ๆ ที่เราจะต้องตระหนักไปพร้อมกับการเคลื่อนไหวของคนตัวเล็กตัวน้อยแบบที่ทำกันอยู่ค่ะ

เหตุของเห็ดในแต่ละภาพเห็ด

เห็ดแปลงร่างในแบบของปลาย Yodchat*TinyLine

เห็ดแปลงร่างในแบบของ Collage Canto

เห็ดแปลงร่างในสีน้ำของกาแฟดำไม่เผ็ด

เห็ดแปลงร่างท่ามกลางเสียงดนตรีของ Faan.Peeti

เห็ดแปลงร่างไปอยู่ใน Munphao Dream ของ Phetladda 

เห็ดแปลงร่างของสองแม่ลูกช่างคิด นิดนกและณนญ

เห็ดแปลงร่างเป็นงานอาร์ตในแกลเลอรี ของ ชญานิษฐ์ ม่วงไทย

เห็ดแปลงร่างเป็นความตั้งใจ ของแก้ม – ศราพร ฐิตะฐาน